UNDP raporlarına göre enerji üretimi iklim değişikliğinin temel unsurlarından biri. Sera etkisi yapan gazların %60’ı enerji üretiminden kaynaklanıyor. Bunun sebebi fosil yakıtların onlarca yıldır evlerde, iş yerlerinde, kamusal alanlarda ve daha birçok yerde kullanılması. Temiz enerji kaynaklarıysa karbon emisyonunu azaltarak gezegenin hem bugününü hem yarınını korumayı amaçlıyor. Peki, temiz enerji kaynakları nelerdir ve nerelerde kullanılır?

Temiz Enerji Nedir?

Fosil yakıt kaynakları hava kirliliğinden su kaynaklarının tükenmesine, iklim değişikliğine bağlı ölüm oranlarının artmasından biyoçeşitliliğin zarar görmesine kadar pek çok soruna yol açar. Dünya Sağlık Örgütü’nün 2022 yılında yayımladığı veriler karbon emisyonu nedeniyle dünya nüfusunun neredeyse tamamının sağlığı tehdit eden kalitesiz ve kirli havayı soluduğunu ortaya çıkardı. Bu bağlamda hem dünyanın hem insanların geleceği için temiz enerji kaynaklarından yararlanmak şart.

Temiz enerji tükenmeyen doğal kaynaklar kullanılarak üretilen enerjidir. Bu noktada temiz enerji ile yenilenebilir enerji kaynakları birbiriyle karıştırılabilir. İki enerji kaynağını birbirinden ayıran temel fark, temiz enerji üretiminin sera gazı salınımına neden olmamasıdır.

Yenilenebilir enerji kaynağı tükenmeyen doğal kaynaklardan yararlanırken sera gazı salınımına neden olabilir. Örneğin, bir hidroelektrik santralinin kaynağı yenilenebilir olsa da sera gazı salımına yol açıyorsa bu onun temiz enerji kaynağı olmadığını gösterir. Temiz enerji gezegene zarar verecek herhangi bir karbon salınımı yapmaz.

Temiz Enerji Kaynakları

Karbon emisyonunu engelleyen, çevre kirliliğine ve iklim değişikliğine neden olmadan ihtiyacımız olan enerjiyi sağlayan temiz enerji kaynakları pek çok çeşide ayrılır. Temiz enerji kaynaklarının çeşitlerini şöyle detaylandırabiliriz:

Güneş Enerjisi

Güneş enerjisi paneller kullanılarak güneş ışığını absorbe edip elektriğe dönüştüren temiz, yenilenebilir ve tükenmez bir güç kaynağıdır. Güneş enerjisi temiz olmasının yanı sıra ekonomik bir kaynaktır. Ancak düzenli güç almayan bölgelerde kullanılması uygun olmayabilir.

Güneşten yararlanarak enerji üretmek için alan ölçülerine uygun panel sistemleri kurmak gerekir. Doğru şekilde kurulan bu sisteme sadece ilk aşamada yatırım yapılır. Ardından rutin aralıklarla panellerin temizliğini yapmak dışında herhangi bir maddi harcamaya ya da ekstra iş yüküne ihtiyaç duyulmaz. Ayrıca güneş panelleri son derece sessiz çalışan teknolojiler olduğundan gürültü kirliliğine de yol açmaz.

Güneşten elde edilen elektrik enerjisi ısıtmadan aydınlatmaya kadar pek çok alanda kullanılır. Örneğin evleri, iş yerlerini ve toplu konutları ısıtmak için tercih edilebilir. Elektrikli aletleri kullanabilmek ve iç veya dış mekânda aydınlatmaları aktif hâle getirmek için güneş enerjisinden yararlanılır. Ayrıca bu enerji kaynağı suyu ısıtmak için de kullanılır.

Rüzgâr Enerjisi

Türbinler kullanılarak, basınç farkıyla ortaya çıkan rüzgârdan gelen kinetik enerjinin elektrik enerjisine dönüştürülmesiyle temiz enerji kaynağı elde edilir. MÖ 5000’li yıllardan beri kullanılan bu enerji kaynağındaki verimlilik rüzgârın şiddetine göre bölgesel olarak değişiklik gösterebilir.

Rüzgârdan kinetik enerji elde etmek için iki farklı şekilde enerji üretimi yapılır. İlkinde karadan üretilen hava akımlarını kullanmak için kara üstü türbinler kurulur. Diğerindeyse açık denizde esen, daha yüksek hızda ve sabit olan rüzgârı kullanmak için deniz üstü türbin kurulumu yapılır.

Rüzgâr enerjisi yüzyıllardır tarım arazilerinde tahılları öğütmek veya su pompalamak için kullanılır. Ancak rüzgâr enerjisinin günümüzde sıklıkla elektrik üretimi için tercih edildiğini söylemek mümkündür. Bunlarla birlikte rüzgâr enerjisi sentetik veya eko yakıt için kullanılan hidrojen enerjisinin üretiminde gerekli olan sürekli elektrik akımını da üretir.

Biyokütle Enerjisi

Biyokütle enerjisi hayvansal ve bitkisel atıklar kullanılarak elde edilen, bir temiz enerji kaynağıdır. Kurumuş ağaçlar, hayvan dışkıları, talaş gibi organik atıklar yakılarak katı, sıvı ya da gaz biyoyakıta dönüştürülür. Ancak biyokütle enerji üretiminin sürdürülebilir yöntemlerle yapılması gerekir. Aksi takdirde çevreye zarar verme ihtimali oluşur.

Örneğin, bazı atıkların yakılması sonucu metan gazı çıkabilir. Biyokütle enerji üretim tesisi için ormanlık alanlar talan edilebilir ve biyoçeşitliliğe zarar verilebilir. Biyokütlenin temiz enerji kaynağı olduğunu söyleyebilmek için tüm süreçlerin uzun vadeli ve tutarlı politikalarla yönetilmesine ihtiyaç var. American Institute of Economic Research de bu kaynağın temiz enerji olup olmadığını konusunda devam eden tartışmaları bir arada sunuyor.

Ulaşım ve ısınma için tercih edilen biyokütle enerjisi 1800’lü yılların ortalarına kadar ABD’nin toplam yıllık enerji tüketimini karşılardı. Günümüzdeyse ekonomik olarak az gelişmiş ülkelerde hâlâ ısınma ve yemek pişirme için kullanıldığını söylemek mümkün. Ayrıca sanayi sektörünün enerji ihtiyacını karşılamak için de tercih edilir. Organik atıklardan elde edilen sıvı biyoyakıtlar da ulaşım sektöründe kullanılmaya uygundur.

Jeotermal Enerji

Dünyanın çekirdeğinden gelen ısıyı kullanmak üzere jeotermal sahalarda kuyular açılır. Buradan buharın ve suyun yüzeye çıkması sağlanır. Su yüzeye ulaştığında türbin ve jeneratör kullanılarak jeotermal enerji elektrik enerjisine dönüştürülür. Jeotermal enerji temiz, yenilenebilir ve tükenmeyen bir enerji kaynağıdır.

Seralarda ve konutlarda ısıtma veya soğutma amacıyla kullanılan jeotermal enerji elektrik üretimi için de tercih edilir. Ayrıca termal ve sağlık turizminden balıkçılığa kadar pek çok farklı alanda da kullanıldığı söylenebilir.

Dalga Enerjisi

Gelgit enerjisi olarak da bilinen dalga enerjisinden yararlanmak için denizlerdeki ve okyanuslardaki dalgaların gelgit hareketleri kullanılır. Dalga enerjisini elektriğe dönüştürmek için dalga jeneratörlerine ihtiyaç vardır. Bu jeneratörler sayesinde su yüzeyindeki ve derinliklerdeki hareketlerden dalga enerjisi üretilir. Gelgit enerjisi kendiliğinden ortaya çıktığı için çevre kirliliğine neden olmayan temiz, yenilenebilir ve tükenmeyen bir enerji kaynağı olarak görülür.

Gelgit enerjisi kıyı bölgelerindeki yerleşim yerlerinin elektrik ihtiyacını karşılamaya yetecek şekilde enerji üretebilir. Bu sistem henüz yaygın kullanılmasa da hava koşullarından bağımsız şekilde enerji sağlayabileceği için gelecek vadeden bir yöntemdir.

Nükleer Enerji

Nükleer enerji pek çok yenilenebilir ve temiz kaynağının aksine bölgesel farklılıklara bağlı kalmadan 7/24 enerji üretilmesini sağlar. Ancak bu kaynağın temiz olup olmadığı yönünde zıt görüşler bulunur. IEA (International Energy Agency)’nın 2019 yılında yayımladığı raporda nükleer enerjinin son 50 yılda neredeyse 2 yıllık küresel enerjiyle ilgili emisyonları azalttığı belirtildi. Bu bağlamda nükleer enerji emisyon üretmemesiyle temiz bir enerji kaynağı olarak kabul edilir.

Enerji ihtiyaçlarını karşılamaya yardımcı olabilecek bu kaynak binlerce yıl boyunca aynı miktarda enerji üretimine devam edilmesine olanak tanıyabilir. Çünkü uranyum rezervleri sınırlı kaynaklar olsa da enerji üretimi için kullanılacak uranyum miktarı çok düşüktür.

Nükleer fizyon ve fizyon olarak iki ayrı şekilde yapılabilen nükleer enerji üretiminde atmosfere sadece su buharı yayılır. İklim değişikliğine neden olabilecek herhangi bir kirletici gaz salınımından söz edilemez.

Nükleer enerji sağlıktan inşaata kadar pek çok sektörde kullanılır. Hastalıkların tanı ve tedavi sürecinde, gıdaların zararlı maddelerden arındırılmasında, tarım ürünlerinin böcek gibi zararlı unsurlardan temizlenmesinde, inşaat malzemelerinin üretiminde, petrol tankı kaçaklarının kontrolünde, uzay teknolojilerinde, gemi ve uçak sanayisinde bu enerji kaynağının kullanımı yaygındır.

Yeşil Hidrojen Enerjisi

Elektrik akımı kullanılarak sudaki hidrojen ve oksijen birbirinden ayrılır. Elektroliz adı verilen bu işlemin ardından elde edilen hidrojen, enerji kaynağı olarak kullanılır. Ancak yeşil hidrojenin temiz enerji kaynağı sayılabilmesi için ayrıştırma işlemi sırasında kullanılan elektriğin de temiz enerji kaynakları aracılığıyla üretilmiş olması gerekir.

Hidrojen enerjisi gaz, sıvı ve katı formlarda üretildiği için kullanım alanları da buna göre çeşitlenir. Gaz formu kömürden benzin elde etme, sıcak hava balonu şişirme, metal üretimi veya fırın ve ocakların çalışması için kullanılır. Hidrojenin sıvı formu havacılık, uzay ve gaz sanayiinden elektrikli araçlara kadar pek çok alanda kendine yer bulur. Katı formuysa ısıtma ve soğutma ile elektrikli otomobillerin sistemlerinde, beyaz eşya veya şarj edilebilir pil üretiminde kullanılır.

Hidroelektrik Enerjisi

Türbinler yardımıyla akan suyun kuvvetinden enerji üretilir. Hidroelektrik enerjisi için akan su üzerine baraj ya da set kurulur. Suyun gücünden yararlanılarak elde edilen bu enerji kaynağı emisyon üretimi olmadığı müddetçe temiz bir kaynaktır.

Ayrıca büyük çaplı hidroelektrik enerjisi tesisleri kurmak için çevresindeki ormanlara ve ilgili alandaki biyoçeşitliliğe zarar verme ihtimali vardır. Bu nedenle hidroelektrik enerjisi, tesisin kurulum aşamasında alınan önlemlere göre temiz veya yenilenebilir enerji kaynağı olduğunu söylemek mümkün.

Dünya genelinde elektrik ihtiyacını karşılamak için hidroelektrik enerjisinden yararlanılır. Ayrıca geçmişten bugüne tarım alanlarını sulamak, tahıl öğütmek, kereste kesmek ve çelik üretmek için de kullanılmaya uygundur.

Temiz Enerji Kaynakları Neden Önemlidir?

Temiz enerji kaynakları kullanmanın pek çok farklı avantajı vardır. Bu kaynakların faydalarını ve önemini şu şekilde detaylandırabiliriz:

• Temiz enerji kaynakları sera gazı veya diğer kirletici emisyonlar üretmediğinden karbon emisyonunu azaltan çevre dostu ve ekolojik seçeneklerdir. Karbon salınımının olmaması hava kalitesini artırmaya ve diğer enerji kaynakları tarafından çevreye verilen zararı azaltmaya yardımcı olur. Ayrıca zararlı emisyon miktarı azalacağı için insan sağlığına da dolaylı olarak fayda sağlar.
• Doğada sınırsız şekilde var olan doğal kaynaklar hızlı şekilde yenilenebilir. Bu sayede genellikle herhangi bir zaman kısıtlaması olmadan temiz enerji kaynakları kullanılarak enerji üretimine devam etmek mümkündür.
• Temiz enerji üretimi için kurulan tesisler yeni iş alanları yaratır. Sektör büyümeye devam ettikçe istihdam oranı artarken yerel ekonomi de canlanır.
• Hayvansal veya bitkisel odaklı atıkların verimli şekilde enerjiye dönüştürülmesi atıklar nedeniyle çevre kirliliğinin oluşmasını önleyebilir. Örneğin, biyokütle enerjisi hem enerji üretimi hem atıkların dönüştürülmesi açısından önemli bir kaynaktır.
• Fosil yakıt üretiminde zararlı petrol ve gaz sızıntısı, patlama gibi riskler bulunur. Fosil yakıt yerine temiz enerji kaynaklarının tercih edilmesi insan ve çevre sağlığı açısından hayati öneme sahiptir.
• Enerji üretimi için fosil yakıtlar kullanıldığında tatlı suyun yaklaşık %10’ununa ihtiyaç duyulur. Bu durum da su kaynaklarının zamanla tükenmesine ve insanların güvenli içme suyuna erişiminin gitgide azalmasına neden olur. Ancak enerji üretiminde temiz kaynakların kullanılması suyun korunması ve küresel nüfusun içme suyuna erişiminin kısıtlanmaması adına son derece önemlidir.
• Ülkelerin enerji bağımsızlığı elde etmesine yardımcı olabilir. Çünkü temiz enerji kaynakları gezegenin her yerinde bulunabilir. Ülkeler de kendi bölgelerindeki kaynakları kullanarak enerjilerini elde edebilir, diğer ülkelere olan enerji ve ekonomik bağlılığını sonlandırabilir.

Dünyanın, yaban hayatının ve insan yaşamının geleceği için temiz enerji kaynaklarını kullanmaya öncelik vermek son derece kritik. Aksi takdirde iklim değişikliği hızla ilerleyebilir ve dünya gelecek nesiller için yaşanabilir olmaktan çıkabilir. Oysa hava kalitesinden yerel ekonomiye, enerji ihtiyaçlarının karşılanmasından karbon ayak izinin azalmasına kadar sayısız faydası bulunan temiz enerji kaynaklarıyla yeşil ve ekolojik bir dünya inşa etmek mümkün. Bireysel yaşamda ve özellikle endüstriyel sektörlerde temiz enerji kaynakları kullanmaya başlayıp daha iyi bir geleceğe sahip olmak mümkün.

Siz de kurumunuzun karbon ayak izini azaltmayı amaçlıyorsanız sürdürülebilir stratejiler oluşturmanızı destekleyecek QuickCarbon Kurumsal Karbon Ayak İzi Hesaplama ve Raporlama Yazılımı’mızla tanışabilirsiniz. Daha iyi bir dünya için neler yapabileceğinizi keşfederek yarını korumaya bugünden başlayabilirsiniz.