Atıkların kaynak hâline geldiği, ürünlerin uzun ömürlü olacak şekilde tasarlandığı ve ekonomik sistemin doğanın döngülerini yansıttığı bir dünya hayal edin. Döngüsel ekonomi kavramı böyle bir sürdürülebilirliği mümkün kılmayı amaçlar. Kavramın en iyi biçimde anlaşılabilmesi için nasıl işlediğinin, faydalarının, temel ilkelerinin ve işletmelerin bu dönüştürücü modeli nasıl benimseyebileceğinin ayrıntılı biçimde ele alınması gerekir.

Döngüsel Ekonomi Nasıl Çalışır?

Döngüsel ekonomi, doğrusal bir süreç olan “al-yap-at” modelini yeniden gözden geçirmeyi hedefler ve düz bir çizgi yerine kapalı döngüde bir sistem yaratmayı amaçlar. Bu sistemde kaynaklar mümkün olduğunca uzun süre kullanımda tutulur. Ürünler yeniden kullanılmak, onarılmak, geri dönüştürülmek veya kompostlanmak üzere tasarlanır, böylelikle atık üretiminin durdurulması hedeflenir. Bu yaklaşım, hiçbir şeyin israf edilmediği ve her şeyin bir amacı olduğu doğal sistemleri taklit eder.

Döngüsel Ekonominin Temel İlkeleri

Döngüsel ekonomi üç ana ilkeye dayanır:

• Atık ve Kirliliğin Ortadan Kaldırılması: Atık ve kirliliğin ortadan kaldırılması tamamen yeniden kullanılabilen veya geri dönüştürülebilen ürünler yaratmayı içerir. Çevresel etkisi minimum düzeyde olan ve biyosfere güvenli bir şekilde geri döndürülebilen malzemelerin kullanılması anlamına gelir.
• Ürün ve Malzemelerin Kullanımda Tutulması: Ürün ve malzemelerin kullanımda tutulması yaşam döngülerini uzatır. Onarım, yeniden üretim ve geri dönüşüm gibi uygulamaları teşvik ederek malzemelerin ekonomi içinde mümkün olduğunca uzun süre dolaşması bu ilkeyle sağlanır.
• Doğal Sistemlerin Yenilenmesi: Doğal sistemlerin yenilenmesi ekosistemlerin iyileştirilmesi ve restore edilmesinin önemini vurgular. Yenilenebilir kaynakların kullanılması ve biyoçeşitliliğin korunması gibi doğayı koruyan uygulamaları teşvik eder.

Döngüsel Ekonominin Faydaları

Döngüsel ekonominin benimsenmesi çok sayıda fayda sağlar. Bunları şöyle örneklendirebiliriz:

• Atık ve kirliliği en aza indirerek olumsuz çevresel etkiyi azaltır. Böylece daha düşük sera gazı emisyonlarına ve daha küçük karbon ayak izine yol açar.
• Döngüsel ekonomi geri dönüşüm, yeniden üretim ve sürdürülebilir tasarım gibi alanlarda yeni iş fırsatları ve istihdam yaratır. Bu şekilde ekonomiye katkı sunar.
• Döngüsel ekonominin faydaları arasında sınırlı doğal kaynaklara olan bağımlılığı azaltması ve kaynak kıtlığına karşı dayanıklılığı artırması da yer alır. Sürdürülebilir kalkınmayı teşvik eder ve yerel toplulukları destekler.
• Kaynakların daha etkin ve adil bir şekilde dağılımını ve sürdürülebilir uygulamalarda yenilikçiliği teşvik eder.

Büyük Şirketlerdeki Döngüsel Ekonomi Örnekleri Nelerdir?

Birçok sektör döngüsel ekonomiyi benimsemeye başladı. Moda alanında Napapijri ve H&M gibi markalar onarım hizmetleri sunarak ve geri dönüştürülmüş malzemeler kullanarak döngüsel uygulamaları benimsiyor. Elektronik sektöründe Apple ve Dell gibi şirketler geri alma programları uyguluyor ve ürünleri uzun ömürlü ve geri dönüştürülebilir olacak şekilde tasarlıyor. Otomotiv sektöründe yer alan Renault, Toyota ve daha birçok küresel marka parçaları yeniden üretiyor ve yeni araçlarda geri dönüştürülmüş malzemeler kullanmayı tercih ediyor.

Birçok kuruluş döngüsel ekonomi ilkelerini başarıyla uygulamıştır. Döngüsel ekonomideki başarı hikâyelerinden biri Danimarkalı bir enerji şirketine aittir. Önde gelen bir rüzgâr türbini üreticisi olan Vestas, sıfır atık stratejisini benimseyerek ürünlerinde kullanılan tüm malzemelerin ya yeniden kullanılmasını ya da geri dönüştürülmesini sağlamıştır. Gıda sektöründe Loop girişimi, ürünleri yeniden kullanılabilir ambalajlarda sunmak için büyük markalarla iş birliği yaparak tek kullanımlık plastik atıkları azaltır. Bu örnekler döngüsel ekonominin çeşitli sektörlerde ne kadar etkili olduğunu ve daha sürdürülebilir bir geleceğe katkıda bulunma potansiyelini gösterir.

Döngüsel Ekonomiyi Benimsemenin Zorlukları

Faydalarına rağmen döngüsel ekonomiyi benimsemek zorluklar barındırır. Bunlardan bazılarını şu şekilde sıralayabiliriz:

• Önemli zorluklardan biri zihniyet değişimine duyulan ihtiyaçtır. Geleneksel doğrusal modelden uzaklaşmak ürünleri nasıl tasarladığımızı, ürettiğimizi ve tükettiğimizi yeniden düşünmeyi gerektirir.
• Bir diğer zorluksa mevcut altyapıdır. Birçok mevcut sistem ve süreç döngüsellik için tasarlanmadığı için bu durum sisteme geçişi zor ve maliyetli hâle getirir.
• Mevzuat ve politika engelleri bulunur. Mevcut düzenlemeler genellikle doğrusal modeli destekler ama döngüsel uygulamaları destekleyen ve teşvik eden politikalara ihtiyaç vardır.
• Tüm bunlardan da önemlisi tüketici davranışı sorunları bulunur. Tüketicileri geri dönüşüm ve onarım gibi döngüsel uygulamaları benimsemeye teşvik etmek, tüketicileri bu konuda bilinçlendirmek ve alışkanlıklarda değişiklik yapmak gerekir.

Döngüsel Ekonominin Uygulanmasına Yönelik Adımlar

İşletmeler döngüsel bir ekonomi uygulamak için birkaç adım atabilir:

• İlk adım tüketim ürünlerini uzun ömürlü ve geri dönüştürülebilir şekilde tasarlamaktır. Bu adım dayanıklı malzemeler kullanmayı, sökülmesi ve onarılması kolay ürünler üretmeyi içerir.
• İkinci adım sürdürülebilir kaynak kullanımı uygulamalarını benimsemektir. Yenilenebilir kaynakların kullanılması ve malzemelerin sorumlu bir şekilde tedarik edilmesinin sağlanması anlamına gelen bu adım oldukça önemlidir.
• Verimli üretim süreçlerinin uygulanması bir diğer kritik adımdır. Üretim sırasında atık ve enerji tüketiminin azaltılmasını içeren bu adımda işletmeler, geri alma ve geri dönüşüm programları oluşturmalıdır. Bu programlar ürünlerin kullanım ömürlerinin sonunda iade edilmesini ve geri dönüştürülmesini veya yeniden kullanılmasını sağlar.
• İşletmeler tüketicileri eğitmeli ve katılımlarını sağlamalıdır. Örneğin bir ürünün kullanıldıktan sonra geri dönüşüme kazandırılması için işletmeye iade edilmesi karşılığında verilecek teşvikler, tüketicilerin de döngüsel ekonomiye dâhil olmalarını destekleyebilir.

Döngüsel Ekonomide Teknolojinin Rolü

Teknoloji, döngüsel ekonomiyi mümkün kılmada çok önemli bir rol oynar. Nesnelerin İnterneti (IoT) ve blok zinciri gibi dijital teknolojilerdeki gelişmeler, kaynakların takip edilebilmesini ve yönetilebilmesini kolaylaştırmaya yardımcı olur. IoT cihazları ürün kullanımını ve durumunu izleyerek öngörüsel düzenli bakımlar yapılmasına ve ürün ömrünün uzatılmasına da olanak sağlayabilir.

Blok zinciri teknolojisi şeffaflık ve izlenebilirlik sağlayarak malzemelerin sorumlu bir şekilde tedarik edilmesini ve uygun şekilde geri dönüştürülmesine imkân tanır. Malzeme bilimindeki yeniliklerin de döngüsel ekonomiye olan katkıları unutulmamalıdır.

Döngüsel Ekonomi ve Eğitim

Döngüsel ekonomiye geçişte eğitim ve farkındalık önemli rol oynar. Farklı düzeylerdeki eğitim kurumları döngüsel ekonomi ilkelerini müfredatlarına dâhil ederek gelecek nesilleri sürdürülebilir düşünmeye hazırlayabilir. Atölye çalışmaları, seminerler ve çevrim içi kurslar işletmelerin ve bireylerin döngüsel uygulamaları benimsemek için ihtiyaç duydukları bilgi ve becerileri sağlayabilir. Kamuoyu bilinçlendirme kampanyaları döngüsel ekonominin faydalarını vurgulayabilir ve yaygın katılımı teşvik edebilir.

Döngüsel Ekonomi ve Politika Tercihleri

Hükûmetler politika ve düzenlemeler yoluyla döngüsel ekonominin teşvik edilmesinde hayati öneme sahiptir. Döngüsel uygulamaları destekleyen politikalar arasında üreticileri ürünlerinin tüm yaşam döngüsünden sorumlu tutan genişletilmiş üretici sorumluluğu (EPR) yasaları yer alır. Döngüsel uygulamaları benimseyen işletmeler için vergi teşvikleri ve sübvansiyonlar da geçişi teşvik eder. Yeşil kamu alımları yoluyla çevre dostu ürünlerin tercih edilmesi, döngüsel ekonomi uygulamalarının yaygınlaşmasını sağlar.

Tek kullanımlık plastiklerin yasaklanması gibi geri dönüşüm ve atık azaltımını teşvik eden düzenlemeler döngüsel ekonomiyi daha da destekler. Yeşil enerji projelerine yönelik teşvikler ve temiz enerji kullanımının artırılması, çevresel sürdürülebilirliğe katkı sağlar. Uluslararası iş birliği ve anlaşmalar da kritik öneme sahiptir. Kaynak kıtlığı ve iklim değişikliği gibi küresel zorluklar, koordineli çabalar ve ortak çözümler gerektirir.

Döngüsel ekonomiyi destekleyecek politikalar üretmek bireylerden uluslararası kuruluşlara, devletlerden şirketlere kadar son derece geniş bir tabana yayılmalıdır. Siz de bu döngünün bir parçası olmak için QuickCarbon olarak sunduğumuz yazılımı kullanabilirsiniz. ISO 14064-1:2018 Standardı ve GHG Protocol’e göre yapılan raporlamalar sayesinde herhangi bir danışmanlık hizmetine ihtiyaç duymadan şirketinizin kurumsal karbon ayak izini öğrenebilirsiniz.