İnsanların günlük alışkanlıkları veya bir fabrikanın standart işleyişi gelecek nesiller üzerinde oldukça etkilidir. Bir restoranda et yemeği yemenin ya da bir cep telefonunun üretim sürecinin ortaya çıkardığı bir karbon emisyonu mevcuttur. Atmosferde depolanan bu karbon, dünyanın sıcaklığının artmasına neden olur. Dünyanın her geçen gün daha fazla ısınmasını önlemek ve sera gazı emisyonlarını azaltmak için atılacak ilk adımlardan biri, karbon ayak izini ölçerek süreci analiz etmektir.

Karbon Ayak İzi Nedir?

İnsan faaliyetlerinin çevre ve iklim üzerindeki etkisinin bir ölçüsü olan karbon ayak izi; elektrik üretimi, ısınma ya da ulaşım için fosil yakıtların yakılması sonucunda atmosfere yayılan toplam sera gazı emisyonlarının miktarını gösterir. Karbon emisyonu yalnızca fosil yakıtların yakılmasından kaynaklanmaz. Örneğin çiftliklerdeki hayvanlar da önemli miktarda sera gazı üretir. Bireylerin, şirketlerin, kentlerin ya da devletlerin üretmiş olduğu karbon ayak izi miktarının hesaplanması, alınabilecek önlemlerin planlanması açısından önem taşır. Karbon ayak izi, insan faaliyetlerinin küresel ısınmaya ne kadar etkisi olduğunu anlamak açısından da önemli bir kavram olarak değerlendirilmelidir.

Karbon Ayak İzi Nasıl Hesaplanır?

Karbon ayak izi ölçümü çeşitli faktörler dikkate alınarak farklı ölçeklerde gerçekleştirilir. Bu nedenle karbon ayak izinin hesaplanması biraz karmaşıktır. Aslında doğrudan net bir karbon ayak izi sonucu vermek mümkün değildir. Ortaya çıkan değerler genellikle tahminidir ve yaklaşık olarak hesaplanır.

Karbon ayak izi hesaplamalarında kullanılan temel referans, Birleşmiş Milletler Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli (IPCC) tarafından hazırlanan kılavuzlar ve araçlardır. Örneğin bir ülkenin karbon ayak izini hesaplamak için tüketilen fosil yakıt miktarı, endüstriyel üretimin değeri, üretilen toplam elektrik miktarı, yetiştirilen hayvan sayısı ve toplam arazi alanının kent, orman ve tarım alanları arasındaki dağılımı gibi faktörler göz önünde bulundurulur.

Karbon ayak izi hesaplamalarında karbon emisyonlarının azaltılmasını sağlayan faktörler de değerlendirmeye alınır. Örneğin bireylerin, şirketlerin ya da ülkelerin dikmiş olduğu ağaçların ya da ormanlık alanların emdiği toplam karbon, elde edilen karbon emisyonu miktarından çıkarılır. IPCC tarafından yayımlanan dönüşüm tabloları içerisinde dizel yakıtlar litre, metan metreküp, ekim alanları hektar, ormanlık alanlar da kilometrekare cinsinden hesaplanır.

Kurumsal Karbon Ayak İzi Nasıl Hesaplanır?

Şirketlerin karbon ayak izini hesaplamak için çok sayıda veriye ihtiyaç duyulur. Elektrik ve su faturalarından toplanan veriler, toplam yakıt alımları, araç filolarının kat ettiği mesafe, geri dönüştürülen ya da bertaraf edilen toplam atık miktarı ve veri merkezi sunucularının harcadığı enerji, şirketlerin karbon ayak izinin hesaplanmasında dikkate alınan verilerden yalnızca bazılarıdır.

Kurumsal karbon ayak izi hesaplaması için 3 kapsam belirlenmiştir. Bunları şu şekilde açıklayabiliriz:

Kapsam 1: Bir şirketin sahip olduğu ve kontrol edebildiği kaynakların veya faaliyetlerin doğrudan neden olduğu emisyonlardır. Yakıt tüketimi, ısıtma ya da üretim amaçlı kullanılan ekipman ve araçlar, dahili atık tesisleri bu kapsama girer.

Kapsam 2: Şirketlerin enerji tedarikçilerinden aydınlatma ve benzeri amaçlarla aldığı enerjiden kaynaklanan dolaylı emisyonlardır.

Kapsam 3: Diğer dolaylı sera gazı emisyonlarıdır. Geniş ve ölçülmesi zor olan bu kapsamda üretimde kullanılacak olan ham maddelerin taşınması, şirket personelinin iş seyahatleri, üretilen ürünlerin bertaraf edilmesi gibi süreçler nedeniyle ortaya çıkan sera gazı emisyonları dikkate alınır.

Şirketlerin faaliyet gösterdiği sektöre göre dikkate alınması gereken veriler farklılık gösterebilir. Örneğin teknoloji alanında faaliyet gösteren ve büyük veriler depolayan bir şirketin bulut depolama alanının hesaplanması ya da sunucuların tükettiği toplam enerji miktarının belirlenmesi gerekir. Hayvan çiftlikleri içinse kullanılan gübre ya da pestisit miktarları dikkate alınmalıdır.

Ürün Karbon Ayak İzi Nasıl Hesaplanır?

Ürün karbon ayak izi hesaplamasında, yaşam döngüsü değerlendirmesi olarak da adlandırılan bir yöntem kullanılır. Bu yöntemde bir ürünün bütün bir yaşam döngüsü boyunca atmosfere gönderdiği toplam sera gazı emisyonları hesaplanır. Bu yaşam döngüsü ham maddelerin çıkarılması, işlenmesi, tüketici tarafından kullanılması, ömrü tamamlandığında yok edilmesi ya da geri dönüştürülmesi gibi birtakım süreçleri kapsar.

Bazı ürünlerin ortalama karbon ayak izi şu şekildedir:

• Pamuklu tişört – 4 kg
• Tablet – 50 kg
• Mikrodalga fırın – 80 kg
• Dizüstü bilgisayar – 350 kg
• Lüks bir SUV araç – 26 ton
• Bir kilogram sığır eti – 60 kg

Bugün dünyadaki toplam sera gazı emisyonunun %25’lik kısmının sorumlusu imalat sektörüdür. Dünyadaki enerji kaynaklarının %54’lük kısmı da imalat sektörü tarafından tüketilir. Ürün karbon izinin doğru bir şekilde hesaplanabilmesi için güncel verilerden faydalanılması gerekir. Örneğin yenilenebilir enerji kaynaklarına geçiş yapan bir şirketin ürettiği ürünlerin karbon ayak izi her geçen gün daha düşük olacağından hesaplama yapılırken bu tarz faktörler dikkate alınmalıdır.

Bireysel Karbon Ayak İzi Nasıl Hesaplanır?

Bireysel ayak izi hesaplanırken tüketim miktarı ve gerçekleştirilen faaliyetler dikkate alınır. Ne kadar büyük bir evde yaşadığınız, evinizi nasıl ısıttığınız ya da aydınlattığınız, kaç metreküp gaz tükettiğiniz ve çok daha fazlası bu hesaba dahil edilir. Örneğin evinizde kullandığınız elektriğin ne kadarının fosil yakıtlar kullanılarak üretildiği, ne kadarının yenilenebilir enerji kaynakları tarafından elde edildiği gibi konuları bilmeniz, karbon ayak izinizi çok daha doğru bir şekilde hesaplamanıza yardımcı olur. Toplu taşıma araçlarını ne sıklıkta kullandığınız, uçak ya da tren seyahatlerini ne sıklıkta yaptığınız, fosil yakıt kullanan aracınızla ne kadar yol kat ettiğiniz gibi ulaşım parametreleri de karbon ayak izi hesaplanırken dikkate alınır.

Dikkate alınan bir diğer unsur da gıda tüketimi ve alışveriş alışkanlıklarıdır. Et tüketim miktarı, ülkenizde yetişmeyen ve uzun bir lojistik süreci olan meyveleri ne sıklıkta tükettiğiniz, plastik ambalajlı ürünleri ne kadar sıklıkla tercih ettiğiniz, hangi atık bertaraf yöntemlerini kullandığınız ya da atıklarınızın ne kadarını geri dönüştürdüğünüz karbon ayak izi hesaplamalarına dâhil edilir. Gıda dışındaki alışverişlerinize ne kadar harcadığınızı bilmek de yaklaşık karbon ayak izinizi daha doğru hesaplamanızı sağlar.

Ülkelere Göre Karbon Ayak İzi Miktarı

Global Carbon Project (Küresel Karbon Projesi) ve World Population Review (Dünya Nüfus İncelemesi) tarafından açıklanan verilere göre 2022’de yıllık karbon emisyonu üretimde zirvede 12,677,000 ton ile Çin yer alır. Bu aynı zamanda dünyadaki toplam karbon emisyonu miktarının %32,88’lik kısmına denk gelir. İkinci sırada Amerika Birleşik Devletleri, üçüncü sırada Hindistan ve dördüncü sırada Rusya bulunur. EDGAR (Emissions Database for Global Atmospheric Research) verilerine göre Türkiye’nin 2022 yılı karbon emisyonu miktarı 481,247 tondur. Bu rakam dünyadaki toplam karbon emisyonu miktarının %1,24’lük kısmına denk gelir ve Türkiye bu rakamla listenin 13. sırasında yer alır.

Kurumsal Karbon Ayak İzinizi QuickCarbon İle Hesaplayın!

Bugün işletmelerin kurumsal ayak izini doğru bir şekilde hesaplaması, 2050 yılında sıfır karbon emisyonu hedeflerine ulaşmak için uygun stratejilerin geliştirilmesini sağlayabilir. Karbon emisyonlarının azaltılmasıyla birlikte hem sürdürülebilir işletmelerden biri hâline gelebilir hem işletmenizin itibarını iyileştirebilirsiniz.

İşletmelerin kurumsal karbon ayak izini hesaplaması üzerine geliştirdiğimiz QuickCarbon, ISO 14064-1:2018 Standardı ve GHG Protocol’e göre hesaplama ve raporlama çözümleri geliştiren kullanıcı dostu bir yazılımdır. Siz de QuickCarbon ile kurumsal ayak izinizi hesaplayabilir, daha yaşanılabilir bir gelecek için doğru adımlar atmaya başlayabilirsiniz.