Karbon Ayak İzi Nedir?

Bir ürünün üretilmesi ya da insanların ve kurumların faaliyetleri sonucu atmosfere yayılan toplam sera gazı (GHG) emisyonlarının miktarı, karbon ayak izi olarak adlandırılır. Evlerde enerji kullanımı, gıda, ulaşım ve benzeri faaliyetler bireysel karbon ayak izini oluştururken bir şirketin faaliyetleri sonucunda doğrudan ya da dolaylı olarak atmosfere salınan karbon miktarı da kurumsal ayak izini oluşturur. Karbon ayak izi ne kadar fazlaysa çevre üzerindeki olumsuz etkileri de o kadar fazla demektir.

Karbon ayak izi, bir ürün ya da hizmetin yaşam süresinin her aşamasında (malzeme üretimi, imalat, kullanım ve yaşam sonu gibi) oluşan emisyonların toplanmasıyla hesaplanır.

Karbon Ayak İzi Nasıl Azaltılır?

Birleşmiş Milletler tarafından yapılan tahminlere göre dünya nüfusunun 2050 yılına kadar 9,8 milyara, bu yüzyılın sonuna kadar da 11 milyarın üzerine çıkması bekleniyor. Bu durum bir yandan dünyanın doğal kaynaklarını tüketirken diğer yandan da karbon emisyonlarının artmasına neden olacak. Bunun bir sonucu olarak da iklim değişikliğinin tetiklenmesi ve insanlığı tehdit edebilecek çok ciddi sorunların ortaya çıkması muhtemel. Karbon ayak izinin azaltılması için atılabilecek ilk adımsa karbon ayak izini tanımak ve çevresel etkileri hakkında farkındalık sahibi olmak.

Bugün bireylerin ve kurumların alacağı önlemler, karbon ayak izinin azaltılması ve çevresel sürdürülebilirliğin sağlanması açısından önemlidir. Bu nedenle bireylere ve kurumlara karbon ayak izinin azaltılması konusunda birtakım görevler düşüyor.

Bireysel Karbon Ayak İzi Nasıl Azaltılır?

Gıda tüketimi, giyim tercihleri, ulaşım yöntemleri ve enerji kullanımı konusunda alınacak bireysel önlemler, her ne kadar küçük görünse de büyük fark yaratabilecek adımlar olabilir. Bu nedenle bireysel karbon ayak izinin azaltılması için şu önerileri dikkate alabilirsiniz:

Gıda

Gıda tercihlerinin iklim üzerindeki etkisi artık bilinen bir gerçek. Bugün gıda üretimine bağlı sera gazı emisyonlarının yaklaşık %60’lık kısmı et üretiminden kaynaklanıyor. Et üretiminin tüm küresel emisyonların içerisindeki payıysa %35. Geviş getiren hayvanların mikrobiyal fermantasyonu ya da yem taşımak üzere makine kullanımı gibi bazı faktörler karbon emisyonlarının artmasına neden oluyor. Bu yüzden özellikle sığır eti tüketiminin sınırlandırılması son derece önemli.

Yerel ve mevsimler ürünler tüketmek, sürdürülebilir balıkçılık yöntemleriyle avlanan balıkları tercih etmek, geri dönüştürülebilir alışveriş çantaları kullanmak, yiyecek atıklarını komposto yapmak ya da atık kutularına yerleştirmek ve israfın önlenmesi adına ihtiyaçlar dâhilinde alışveriş yapmak gıda kaynaklı karbon emisyonlarını azaltmak için alabileceğiniz diğer bireysel önlemler arasında.

Ulaşım

Araç kullanmak ulaşım için en sık başvurulan yöntem olsa da ne yazık ki karbon emisyonlarının azaltılmasına yardımcı olmuyor. Bu nedenle kısa mesafeler için yürümek, toplu taşıma araçlarını kullanmak, bisiklet sürmek ya da başkalarıyla aynı yere seyahat ediyorsanız birden fazla araç yerine araç paylaşımını tercih etmek çok daha çevre dostu bir yaklaşımdır.

Giyim

Kıyafet alırken gerçekten ihtiyaç duyulan şeylere yönelmek bu konuda önemli bir adım olabilir. Yeni giysiler almak yerine hasarlı giysileri onarmak, ikinci el kıyafet dükkânlarını ziyaret etmek, takas etmek, kiralamak ya da geri dönüştürülmüş malzemelerden üretilmiş kıyafetler satın almak karbon emisyonlarının azaltılmasına yardımcı olabilir.

Enerji Kullanımı

Klima, küresel sera gazı emisyonlarının %4’ünü, enerji kaynaklı sera gazı emisyonlarının da %40’ını oluşturur. Kullandığınız ısıtma ya da soğutma sistemlerinin performansını sadece biraz düşürerek bile karbon emisyonlarının azaltılmasına katkı sağlayabilirsiniz. Termostatınızı kışın 1 derece düşük, yazın 1 derece yüksek ayarlamanız yıllık karbon ayak izinizin 340 kilogram azalmasını sağlar.

Kullanmadığınız zamanlarda elektronik cihazları kapalı tutmak, güneş panelleri kurmak, sürekli güç gerektiren cihazları tek bir prize bağlı tutmak, odadan çıkınca ışıkları kapatmak, enerji verimli cihazlar tercih etmek ve yalıtım sistemleri kullanmak da enerji tüketimini azaltmak için atılabilecek diğer adımlar arasında yer alıyor.

Kurumsal Karbon Ayak İzi Nasıl Azaltılır?

Kurumsal karbon ayak izinin azaltılması gezegenin sağlığını koruma altına alırken şirketlerin geleceğini de daha parlak bir noktaya taşıyabilir. İnovatif teknolojiler üretmek, şirket itibarını güçlendirmek, yatırımcıların ilgisini çekmek ve finansal şirketlerden güvenoyu almak karbon emisyonlarının azaltılmasıyla mümkündür. Şirketler için karbon emisyonlarını azaltmak, uzun vadeli başarı elde etmek ve sıfır karbon emisyonu hedeflerine ulaşılabilmesini desteklemek için alınabilecek önlemler şu şekilde sıralanabilir:

Yenilenebilir Enerji Kullanımı

International Energy Agency (Uluslararası Enerji Ajansı) tarafından açıklanan verilere göre yenilenebilir enerji kullanımı 2022 yılında %10 oranında artmıştır ve bu durum umut verici bir göstergedir. Aynı yıl içerisinde kapasite 295 gigavatla da rekor kırmıştır. Yapılan tahminler, 2050 yılına dek dünya elektriğinin yüzde 90’lık kısmının yenilenebilir enerji kaynaklarından elde edileceğini de gösteriyor.

Rüzgâr, güneş ve hidroelektrik gibi yenilenebilir enerji kaynakları sıfır oranında ya da çok düşük miktarlarda sera gazı emisyonu üretir. Ayrıca fosil yakıtlara olan bağımlılığı azaltacağı için hava kirlililiğinin önlenmesine de katkı sağlayabilir. Şirketler, faaliyetlerini güçlü bir şekilde sürdürebilmek için yenilenebilir enerji kaynaklarını kullanmanın yanı sıra karbon yönetimi yazılımları da kullanabilir.

Karbon Emisyonlarının Dengelenmesi

Atmosferden emilen her bir ton karbon, karbon emisyonlarının dengelenmesini sağlar. Bu yüzden şirketlerin sera gazlarının atmosferden uzaklaştırılmasını sağlayacak projelere yatırım yapması gerekir. Örneğin herhangi bir şirketin atmosferdeki karbonu emen ağaçların dikileceği bir projeye yatırım yapması, karbon emisyonlarını dengelemek için yapılabilecek en doğru hamlelerden biridir.

Enerji Verimliliğinin Artırılması

İşletmelerin daha az enerji kullanarak tasarruf etmeleri enerji verimliliği sağlar. Bu da karbon emisyonlarının azaltılmasına destek olur. Şirket içerisinde enerji tasarruflu cihazların kullanılması, daha verimli aydınlatma seçeneklerine geçilmesi ve güneş panelleri kurulması enerji verimliliği için yapılabilecek eylemler arasında gösterilebilir. Ayrıca şirketiniz için çalıştığınız tedarikçileri, karbon ayak izini azaltma hedefleri bulunan tedarikçiler arasından da seçebilirsiniz.

Atıkların Azaltılması

Üretim faaliyetleri küresel ölçekte çok fazla atık oluşmasına neden olur. Atıkların azaltılması için atılabilecek adımlardan biri, doğal kaynakların korunması için bu atıkların geri dönüştürülmesidir. Benzer şekilde çevre dostu ambalajların kullanılması ve üretim verimliliğinde artış sağlanması da atıkların ve dolayısıyla karbon emisyonlarının azaltılmasına destek olur.

Karbon Ayak İzinin Azaltılması Neden Önemlidir?

Karbon salınımının çevresel etkilerini önlemek insan sağlığının yanı sıra dünyadaki ekosistemlerin ve türlerin korunması açısından da önem taşır. Karbon ayak izinin azaltılmasıyla elde edilebilecek bazı kazanımlar şu şekilde sıralanabilir:

• İklim değişikliğinin şiddetli etkileri azaltılabilir. Örneğin aşırı hava olaylarının azalması, hava ve su kalitesinin artması hem yaşam kalitesini artırır hem sağlık üzerindeki olumsuz etkileri azaltır.
• Düşük karbon teknolojilerine yapılan yatırımlar enerji verimliliğini artırır ve küresel ekonomiye olumlu katkılar sağlar. Ayrıca hava ve su kirliliğine bağlı sağlık sorunlarının azalmasıyla birlikte sağlık sistemleri üzerindeki baskı ve ekonomik yük de azalır.
• Karbon emisyonlarına bağlı iklim değişikliği ekosistemleri bozarak bitki ve hayvan türlerini tehdit eder. Karbon emisyonlarının azalması ekosistem dengesinin korunması anlamına gelir. Bu da türlerin hayatta kalma şansını artırır.
• Okyanuslar atmosfere salınan karbonun yaklaşık %30’luk kısmını emer. Bu durumun doğal bir sonucu olarak okyanuslar asitlenir ve okyanus ekosistemlerinin dengesi bozulur. Örneğin belirli bölgelerde meydana gelen mercan ağarmaları okyanus asitlenmesinden kaynaklanır.

Kutuplardaki buzulların erimesi de yine atmosferdeki karbon miktarının artmasına bağlıdır. Küresel ısınmaya bağlı olarak buzulların erimesi deniz seviyelerinin yükselmesine ve aynı zamanda kutuplardaki deniz buzunun 1979’dan bu yana büyük bir oranda azalmasına neden olmuştur. Karbon emisyonlarının azaltılmasıyla deniz buzunun erimesine bağlı olarak bitki ve hayvan türlerinin yaşam alanlarının yok olması, kıyı habitatının zarar görmesi gibi riskler ortadan kaldırılabilir.

Gezegeni Korurken İşletmenizi Sürdürülebilir Hâle Getirin!

Çevresel sorumluluğunuzu yerine getirmek için karbon emisyonlarını azaltmak yalnızca dünyanın yaşanabilir bir yer olmasını desteklemekle kalmaz, aynı zamanda işletmenizin sürdürülebilirliğini ve rekabet gücünü de artırır. Bu sebeple doğru stratejiler geliştirmek için öncelikle kurumsal ayak izinizi hesaplamanız gerekir. Siz de ISO 14064-1:2018 Standardı ve GHG Protocol’e göre hesaplama ve raporlama yapmanızı sağlayan kullanıcı dostu QuickCarbon yazılımımızla kurumsal karbon ayak izinizi hesaplayabilir, daha sürdürülebilir bir gelecek için en doğru adımları atabilirsiniz.