Su Ayak İzi Hesaplaması Nasıl Yapılır?
Kent alanlarının genişlemesi ve yoğun nüfus artışı, yaşam için hayati önem taşıyan tatlı su tüketiminde de ciddi bir yükselme meydana getirmiş durumda. Gıdanın, enerjinin ve tüketici ürünlerinin üretilmesi için daha fazla su tüketimine ihtiyaç duyulmasıysa sınırlı kaynakların bilinçli şekilde tüketilmesini gereklilik hâline getiriyor. Su ayak izi kavramı, yerel ve global kuruluşların bir su tüketimi değerlendirmesi yapabilmesi ve su tasarrufu sağlamak için stratejik hedefler koyabilmesi için bir fırsat yaratıyor. Gelin, “Su ayak izi nedir?”, “Su ayak izi nasıl hesaplanır?” ve “Su ayak izini azaltmak için neler yapılmalı?” gibi soruların yanıtlarına birlikte bakalım.
Su Ayak İzi Nedir?
Su ayak izi, karbon ayak izine benzer şekilde tüketicilerin kullandığı tatlı su hacmini ölçen çevre göstergelerinden biridir. Bu ölçüm litre ya da metreküp cinsinden yapılır. Bir bireyin, tişört ya da pantolon gibi tekstil ürünleri üreten bir işletmenin veya bir ülkenin günlük, aylık veya yıllık faaliyetlerinde ne kadar su tükettiğinin ölçümü su ayak izi hesaplamasıyla yapılabilir.
McKinsey & Company tarafından yayımlanan bir araştırmada, 2030 yılına kadar küresel su talebinin arz miktarını %40 oranında aşacağı tahmin ediliyor. Kaynakların azalması nedeniyle bu talebin karşılanamayacak olması ülkelerde su güvensizliğine neden oluyor.
Su ayak izi kavramı ilk olarak 2002 yılında Arjen Hoekstra tarafından ortaya atılmıştır. UNESCO’ya bağlı Delft Su Eğitimi Enstitüsü’nde çalışan Hoekstra, 2008 yılındaysa bir Su Ayak İzi Ağı kurmuş ve bu ağı kurarken iş dünyasının, kamunun ve akademinin önemli isimlerinden destek almıştır. Bu kavramın temel amacı, üretim süreçlerinin ve günlük yaşam alışkanlıklarının ne kadar su tükettiğine dair farkındalık oluşturarak, suyun daha sürdürülebilir ve bilinçli kullanımını teşvik etmektir. Su ayak izinin ölçümü bireyleri, kuruluşları ve ülkeleri su tüketimi konusunda tasarruf tedbirleri uygulamaya ve sürdürülebilir bir geleceğe katkıda bulunmaya davet eder.
Su Ayak İzi Türleri
Mavi, yeşil ve gri olmak üzere 3 farklı su ayak türü bulunur. Bu üç tür su ayak izi tüketilen, buharlaşan ve kirlenen su miktarını gösterir. Bu su ayak izi türlerinin detayları ise şöyledir:
Mavi Su Ayak İzi
Ürünlerin üretim süreçlerinde kullanılmak üzere buharlaşan veya doğrudan kullanılan yüzey ve yeraltı sularının miktarını gösterir. Tarım ürünlerinin yetiştirilmesi için veya evlerde günlük kullanım için tüketilen su miktarı mavi su ayak izini oluşturur.
Yeşil Su Ayak İzi
Yüzeyde depolanan yağmur suyu miktarını gösterir. Tarım ürünlerinin veya bitkilerin büyümesi için gerekli olan su yağmur suyu miktarı olarak da ifade edilebilir. Yeşil su ayak izi tarım üretimindeki veya ekosistemler üzerindeki su baskısının ölçülebilmesi için son derece önemlidir.
Gri Su Ayak İzi
Üretim sürecinde ortaya çıkan kimyasallar ve kirleticiler nedeniyle kirlenen suyun temizlenebilmesi için gerekli olan tatlı su miktarını gösterir. Yani bu ayak izi sınıfı, suyun kirleticileri seyreltme ya da arıtma kapasitesine işaret eder ve suyun ekosistem sağlığı açısından ne kadar kritik olduğunu gösterir. Bu süreç, su kaynaklarının sürdürülebilir kullanımını ve ekosistemlerin korunmasını sağlamak amacıyla tatlı su talebini artırabilir.
Su ayak izinin farklı türleri, su kaynaklarının kullanım alanlarını ve çevresel etkilerini anlamaya yardımcı olabilir. Bu kaynakların sürdürülebilir yönetiminin sağlanması ve çevreye olan etkilerinin minimize edilmesi için bilinçli adımlar atmak bir tercih olmanın ötesine geçmiş ve zorunluluk hâline gelmiştir.
Su Ayak İzi Hesaplaması Nasıl Yapılır?
Su ayak izi ölçümü sırasında pek çok unsur dikkate alınır ve elde edilen sonuçlar genellikle kesin değil, yaklaşıktır. Su ayak izi hesaplamasına dâhil edilen veriler ne kadar doğruysa elde edilen sonuç da gerçeğe o kadar yakın olur. Bireyler, şirketler veya ülkeler için hesaplama sürecine dâhil edilen veriler birbirinden farklı olabilir. Su ayak izi ölçülürken genellikle şu verilerden faydalanılır:
1. Toplam Tüketim Hacmi ve GSYİH
Bir ülkenin su ayak izi hesaplanırken dikkate alınan ilk faktör, toplam su tüketim hacmidir. Ülkedeki su kullanımının boyutlarını belirleyen en önemli etkenlerden biriyse Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (GSYİH) düzeyidir. Su tüketimiyle doğrudan ilişkili olan GSYİH, bir ülkenin ekonomik büyüklüğünü ifade eder. Çünkü ekonomisi büyük olan ülkeler genellikle sanayi uygulamaları, tarım faaliyetleri ve evsel kullanım için daha fazla su tüketir. Yani GSYİH’si yüksek olan ülkelerin su tüketim hacminin de fazla olduğu söylenebilir. Örneğin sanayi bakımından gelişmiş ve nüfus bakımından yoğun ülkeler arasında bulunan Amerika Birleşik Devletleri’nin su ayak izi, daha küçük ekonomilere göre daha fazladır.
2. Tüketim Kalıpları
Üretiminde çok fazla suya ihtiyaç duyulan süt ürünleri ve et gibi gıda ürünlerinin tüketilmesi, su ayak izinin aynı ölçüde büyümesine neden olur. Örneğin sığır eti üretimi için yüksek miktarda su gerekirken, tahıl üretimi için çok daha az miktarda suya ihtiyaç vardır. Bu nedenle et tüketimi yüksek olan ülkelerin su ayak izi tahıl ağırlıklı beslenen ülkelere göre daha büyük olabilir. Tüketim alışkanlıkları, yalnızca gıda ürünleriyle sınırlı değildir; giyim ve endüstriyel ürünler de su ayak izinin artmasına katkıda bulunur.
3. İklim Koşulları
İklim, su ayak izi hesaplamasında önemli bir rol oynar. Sıcak ve kuru iklimlere sahip ülkelerde tarımda kullanılan su miktarı genellikle daha fazladır. Yüksek sıcaklıklar buharlaşmayı hızlandırarak mahsullerin daha fazla suya ihtiyaç duymasına neden olur. Örneğin Afrika’nın kuzeyinde veya Orta Doğu’da bulunan ülkelerde sıcaklıklar yüksek, yağışlar azdır. Dolayısıyla tarımsal üretim için ihtiyaç duyulan su miktarı da oldukça yüksektir. Su kaynaklarının sınırlı olduğu bu bölgelerde iklim koşulları su yönetimi açısından kritik bir faktördür.
4. Tarımsal Uygulamalar
Tarımsal uygulamaların verimliliği bir ülkenin su ayak izini doğrudan etkileyen bir diğer önemli faktördür. Verimli tarım yöntemlerine sahip olmayan ülkelerde su kullanımı genellikle daha yüksektir. Örneğin Tayland ve Mali gibi ülkelerde tarımsal verimlilik düşük olduğundan su ayak izi de yüksektir. Verimli sulama tekniklerinin kullanılmaması suyun israf edilmesine ve üretim süreçlerinde fazla su tüketilmesine yol açabilir. Modern tarım teknolojileri ve sürdürülebilir uygulamalarsa su kullanımını azaltarak su ayak izinin küçülmesine katkı sağlayabilir.
Su ayak izini hesaplamak için çeşitli platformlar, yazılımlar veya web siteleri kullanılabilir. Su ayak izini yaklaşık olarak hesaplamak için güvenilir bir yazılıma sizden istenen bilgileri girebilir ve tahmini su ayak izinizi hesaplayabilirsiniz.
Su Ayak İzini Azaltmak İçin Bireysel Çözümler
Günlük yaşamda yapılan küçük değişiklikler su kaynaklarının korunmasına ve sürdürülebilir bir gelecek inşa edilmesine önemli katkılar sağlayabilir. Su ayak izinin azaltılması için bireyler tarafından alınabilecek olan basit ama etkili önlemler doğal kaynakların bilinçli kullanımını destekleyebilir.
Daha Kısa Duş Alma Süreleri
Duş alma sürelerini kısaltmak, suyu daha verimli kullanmak için en basit yöntemlerden biridir. Çünkü uzun süreli duşlar su israfına yol açar. Duş süresini 5-10 dakikayla sınırlandırmak önemli miktarda su tasarrufu sağlayabilir.
Tasarruflu Duş Başlıkları
Suyun verimli kullanımını teşvik eden tasarruflu duş başlıkları, suyun şiddetini dengeleyerek daha az su tüketilmesini sağlar. Bu küçük değişiklik sayesinde yılda yüzlerce litre su tasarrufu yapılabilir.
Yerel ve Sürdürülebilir Gıdaların Tüketimi
Özellikle et ve süt gibi hayvansal ürünlerin üretimi, bitkisel gıdalara göre çok daha fazla su gerektirir. Daha az et tüketmek ve bitkisel ağırlıklı bir beslenme alışkanlığı geliştirmek su ayak izinin azaltılmasına destek olabilir. Ayrıca sürdürülebilir ve yerel tarım ürünleri tercih etmek de su kaynaklarının verimli kullanılmasına katkı sağlar. Yerel çiftçileri desteklemek, gıdaların üretim ve lojistik süreçlerinde kullanılan su miktarını da azaltabilir.
Döngüsel Ekonominin Benimsenmesi
Döngüsel ekonomi kaynaklarının tekrar kullanımına teşvik etmek, hem su tüketimini hem olumsuz çevresel etkileri minimize eder. Ürünleri uzun ömürlü olarak kullanmak veya geri dönüştürülebilir ürünler tercih etmek su kaynaklarının verimli kullanımını sağlayabilir.
Su Ayak İzini Azaltmak İçin Kurumsal Çözümler
Bireysel tüketicilerin yanı sıra işletmeler de su ayak izini azaltmak için birçok adım atabilir. Çevre kalite sistemlerini uygulamak ve su tasarrufuna odaklanmak hem çevreyi koruyabilir hem sürdürülebilir iş modelleri geliştirilmesini mümkün kılabilir. Tasarruf ve sürdürülebilirlik odaklı faaliyetler gerçekleştirerek marka itibarı güçlendirilebilir ve farkındalık yaratılarak daha geniş bir kitleye ulaşılabilir. Kurumların su ayak izini azaltmak için atabileceği adımlardan bazıları şunlardır:
Su Verimliliğinin Artırılması
Yeni nesil su tasarruflu teknolojilere geçiş yapılabilir. Damla sulama gibi sulama faaliyetlerini daha tasarruflu hâle getiren teknolojiler su verimliliği sağlayabilir. Su tesisatını düzenli olarak takip etmek ve su sızıntılarını önlemek gereksiz su kaybının önüne geçebilir.
Su Geri Dönüşüm Faaliyetleri
Özellikle endüstriyel işletmeler, endüstriyel faaliyetler nedeniyle kirlenen suyu arıtarak üretim süreçlerine yeniden dâhil edebilir ve bu sayede su tasarrufu sağlayabilir.
Kaynak İzleme ve Yönetme
Bugün pek çok endüstriye entegre bir şekilde çalışabilen dijital su takip ve izleme sistemleri tüketilen suyun miktarı ve atık su yönetimi gibi konularda düzenli veri akışı sağlayabilir. Elde edilen veriler su kaynaklarının yönetimi ve verimli bir şekilde kullanımı için gerekli stratejilerin oluşturulmasına yardımcı olabilir.
Üretim ve Tedarik Zinciri Süreçlerini İyileştirme
Üretim süreçlerinde kullanılan su miktarının optimize edilmesi için yenilikçi yaklaşımların benimsenmesi gerekebilir. Üretiminde daha az su tüketimi gerektiren malzemelere yönelmek, tedarik zinciri ve lojistik hizmeti alırken su verimliliği konusunda şeffaf ve gerçekçi veriler sunan şirketler tercih etmek su kaynaklarının korunmasına yardımcı olabilir.
Su Ayak İzini Azaltmak Neden Önemli?
Su ayak izini azaltmak sadece bireysel bir görev değil, aynı zamanda toplumsal bir sorumluluk olarak görülmelidir. Su ayak izini azaltmaya yönelik en küçük girişimler bile şu gibi etkiler yaratabilir:
- Daha az su tüketmek, sürdürülebilir gıdalar tüketmek ve geri dönüşümü desteklemek gelecek nesillerin su kaynaklarına erişimini güvence altına almanın en etkili yollarından biridir.
- Sürdürülebilir gıdalar tüketmek hem sağlıklı bir yaşam sürmek hem çevreyi korumak için kritik bir adımdır.
- Tarım uygulamalarının suya olan etkisini göz önünde bulundurarak yerel ve mevsimsel ürünleri tercih etmek hem su tasarrufu yapılmasına hem gıda israfının önlenmesine katkıda bulunur.
- Geri dönüşümü desteklemek su ayak izini azaltmanın önemli bileşenlerinden biridir. Kullanılmış malzemelerin yeniden değerlendirilmesi, yeni ürünlerin üretimi için gereken su miktarını azaltır.
- Su kaynaklarının korunması için gerçekleştirilen toplumsal bilinçlenme ve farkındalık eğitimleri, bireylerin su kaynaklarına karşı daha duyarlı olmalarını sağlayabilir.
- Atık yönetiminin doğru bir şekilde gerçekleştirilmesi ve su kaynaklarını kirleme potansiyeli bulunan kimyasal kullanımının azaltılması, hem su ekosistemlerini koruyabilir hem biyoçeşitlilik kaybını önleyebilir.
Su Ayak İzi Hesaplaması İçin Çözüm Ortağınız
QuickCarbon, su ayak izi hesaplama ve raporlama süreçlerini kolaylaştırmak isteyen kuruluşlar için kapsamlı bir çözüm sunar. Kullanıcı dostu QuickCarbon yazılımımız tüm hesaplama ve raporlama işlemlerinizi ISO 14064-1:2018 Standardı ve GHG Protokol ilkelerine göre yapmanızı sağlar. Bu sayede karbon ayak izini hesaplamak ve elde edilen veriler üzerinden sürdürülebilirlik hedefleri belirlemek mümkün hâle gelir.
QuickCarbon yazılımımıza veri girişi sağlarken herhangi bir danışmanlık hizmeti almanız gerekmez. Çoklu gösterge panelleri ve grafikler, sera gazı emisyon miktarlarınızı birçok farklı parametreye göre izlemenizi sağlar. QuickCarbon aracılığıyla aldığınız tüm raporlar ulusal ve uluslararası alanlarda kullanılabilir. Siz de QuickCarbon yazılımı hakkında daha fazla bilgi almak ve demo talebinde bulunmak için bizimle iletişime geçebilirsiniz.