Su Ayak İzi Rengi

Tıpkı karbon ayak izi gibi su kullanımının da bir ayak izi var. Küçük ölçekli evsel tüketimden üretim süreçlerindeki büyük ölçekli su tüketimine kadar her alanda su ayak izini görmek mümkün. Evlerdeki elektronik eşyaların, giyilen kıyafetlerin, kullanılan araçların ve tüketilen gıda ürünlerinin üretimi için suya ihtiyaç duyuluyor.

Dünya Sağlık Örgütünün açıkladığı verilere göre duş sırasında her bir dakika için yaklaşık 25 litre su harcanıyor. Arjen Hoekstra ve Mesfin Mekonnen tarafından yürütülen küresel kıyaslama çalışmalarına göreyse her birey yılda ortalama 1.385 metreküp su tüketimi gerçekleştiriyor.

Özellikle iklim değişikliği ve nüfus artışı nedeniyle su kaynaklarının azaldığı düşünülürse suyun akılcı kullanımı konusunda farkındalık sahibi olmanın önemi daha da artıyor. Hem kurumsal hem bireysel ölçekte alınacak önlemlerle su ayak izini azaltmak mümkün. Gelin, “Su ayak izi nedir?” ve “Su ayak izi renkleri ne ifade eder?” gibi soruların cevaplarına birlikte bakalım.

Su Ayak İzi Nedir?

2002 yılında Arjen Hoekstra UNESCO-IHE Su Eğitimi Enstitüsünde çalışırken tüm tedarik zinciri boyunca mal ve hizmet üretmek için tüketilen ve kirletilen su miktarını ölçmek için bir metrik geliştirdi ve bu metriği su ayak izi olarak tanımladı. 2008 yılına gelindiğinde endüstriyel sektörlerin su ayak izine karşı artan ilgisi nedeniyle iş dünyasının, kamunun ve akademinin önde gelen isimleriyle birlikte Su Ayak İzi Ağı’nı kurdu.

Su ayak izi, mal ve hizmetleri üretmek için ihtiyaç duyulan tatlı su hacmini ölçen çevresel bir göstergedir. İnsan faaliyetlerinin yarattığı etkinin büyüklüğünün belirlenmesi ve objektif veriler elde edilmesini sağlar. Su tüketimini, yani insan faaliyetlerinin neden olduğu su kullanımını ve kirliliğini ölçen en kapsamlı göstergeler arasındadır. Su ayak izi üretim süreçlerinde meydana gelen doğrudan ve dolaylı su tüketimini değerlendirir.

Doğrudan Su Ayak İzi: Bir tüketici veya üreticinin su tüketimini ve su tüketimiyle ilişkili kirlilik değerini ifade eder.

Dolaylı Su Ayak İzi: Dolaylı su ayak izi tüketim ürünlerinin üretimi için gereken su kullanımını ve bu kullanıma bağlı kirliliği ifade eder.

Örneğin yemek yaparken kullanılan su doğrudan su ayak izini, hazırlanan yemeğin bileşenlerinin (et, un, sebze vs.) üretimi ve taşınması gibi süreçlerde harcanan suysa dolaylı su ayak izini gösterir.

Su Ayak İzi Rengi Ne İfade Eder?

Su Ayak İzi Ağı’nda suyun nereden geldiğine bağlı olarak 3 farklı su ayak izi rengi bulunur:

Yeşil Su Ayak İzi

Yağmurdan veya kardan gelen, toprakta veya bitkilerde yüzeysel olarak depolanan sudur. Yeşil su ayak izi tarım, bahçecilik ve ormancılık ürünlerinde kullanılan su hacmini hesaplar. “Yağış kaynaklı su” olarak da nitelenen yeşil su ayak izi, toprakta depolanan ve yeraltı sularına karışmayan su miktarını gösterir.

Hacim/zaman olarak gösterilen yeşil su ayak izinin formülü şöyledir:

Buharlaşan Yeşil Su + Ürüne Dâhil Olan Yeşil Su = Yeşil Su Ayak İzi

Mavi Su Ayak İzi

Yüzey veya yeraltı suyu kaynaklarından elde edilen, buharlaşan, bir üründe kullanılan veya denize dökülen sudur. Sulu tarım tüketimleri, sanayi tüketimleri ve evsel su kullanımı mavi su ayak izine dâhildir. Sulu tarım için toplam buharlaşma oranı, bitkisel ürünler tarafından kullanılan su ve drenaj yoluyla eldi edilen su miktarı mavi su ayak izini gösterir.

Hacim/zaman olarak gösterilen mavi su ayak izinin formülü şöyledir:

Buharlaşan Mavi Su + Ürüne Dâhil Olan Mavi Su + Drenaj Miktarı = Mavi Su Ayak İzi

Gri Su Ayak İzi

Üretim süreçlerine bağlı olarak kirlenen suyun yürürlükteki yönetmeliklerin izin verdiği maksimum konsantrasyonun altında bir konsantrasyona sahip olana kadar seyreltilmesi için gereken tatlı su miktarını ifade eder.

Hacim/zaman olarak ulaşılan gri su ayak izinin formülü şöyledir:

Kirletici Yükü / (Alıcı Su Kütlesinin Maksimum Konsantrasyonu – Alıcı Su Kütlesinin Doğal Konsantrasyonu) = Gri Su Ayak İzi

Su ayak izi şirketlere, ülkelere ve bireylere göre de sınıflandırılabilir. Örneğin bir şirketin mal ve hizmet üretimi gibi faaliyetleri o şirketin su ayak izini oluşturur. Bir ülkenin bireylerinden, sanayisinden ve tarım faaliyetlerinden kaynaklanan su tüketimi o ülkenin su ayak izini ifade eder. Bireylerin su ayak iziniyse tüketilen tüm ürünlerin birleşik ayak izi gösterir.

Su Ayak İzi Nasıl Hesaplanır?

Bireysel bir tüketicinin, malın, hizmetin veya belirli bir coğrafi alanın su ayak izini belirlemek için tüm durumlara uygulanabilen matematiksel formüllerin verdiği sonuçlar genellikle yaklaşık sonuçlardır. Özellikle bireysel ayak izinin net bir şekilde hesaplanabilmesi için kesin bilgilere ulaşmak son derece zor olabilir. Yapılacak hesaplamaya ve faaliyet sektörüne bağlı olarak hesaplama sırasında en çok başvurulan standart ISO 12044 Standardı’dır.

ISO 14046 Standardı

Bu metodoloji bir ürünün, ambalajın veya sürecin tüm yaşam döngüsü boyunca sahip olduğu etkiyi değerlendirmek için kullanılır. ISO 14046 Standardı Metodolojisi dört aşamaya ayrılmıştır:

• Hedef ve kapsam tanımı,

• Su ayak izinin envanter analizi,

• Su ayak izinin etki değerlendirmesi,

• Sonuçların yorumlanması.

Su tasarrufu yapılması gereken noktaların tespit edilmesini sağlayan bu standart, gelecekteki risklerden kaçınmak için gerekli olan önlemlerin alınmasını sağlayabilir. Elde edilen veriler su kaynaklı çevresel etkilerin azaltılmasına ve kontrol altına alınmasına yardımcı olabilir. Müşteri ve yatırımcı talepleri karşılanmaya devam ederken çevre üzerindeki olumsuz etkilerin azaltılmasıyla marka itibarı güçlendirilebilir.

Ürünlerin ve Ülkelerin Su Ayak İzine Etkisi

Instution of Mechanical Engineers tarafından hazırlanan rapora göre bazı gıda ürünlerinin 1 kilogram başına tükettikleri su miktarı şu şekilde:

• Çikolata: 17196 litre

• Sığır Eti: 15415 litre

• Koyun Eti: 10412 litre

• Domuz Eti: 5988 litre

• Tereyağı: 5553 litre

İklim değişikliğinin etkileri yağışların nereye ve nasıl düştüğünü değiştiriyor. Ayrıca küresel su kullanımımız güvenli sınırları aştıkça su krizi küresel olarak artış gösteriyor. Dünya genelinde en fazla su tüketen ülkelerin listesi, 1 yılda tüketilen milyar ton suya göre şu şekilde:

• Hindistan: 987.38

• Çin: 883.39

• ABD: 696.01

• Rusya: 270.98

• Endonezya: 269.96

• Brezilya: 233.59

Türkiye’nin toplam su ayak iziyse yılda yaklaşık 140 milyar metreküp. Türkiye’de su ayak izinin %89’u tarım sektöründen, %7’si evsel su kullanımından ve %4’üyse endüstriyel su tüketiminden kaynaklanıyor. Tarım sektörünün bir bileşeni olan bitkisel üretimde kullanılan suyun yaklaşık %66’sı yeşil sudan sağlanıyor. Tarım su ayak izi ölçümünde mavi ve yeşil su ayak izleri söz konusudur. Kentsel ve endüstriyel ayak izi içinse gri su ayak izine odaklanılır.

Türkiye’de kentsel su ayak izinin gri su ayak izine oranı %87’dir. Endüstriyel su ayak izi için bu oran %92’dir. Türkiye’de nüfus artışı böylesine yoğunken gri su ayak izine etki oranlarının bu kadar yüksek olması gelecekteki su kalitesini de tehdit eder.

Su Ayak İzinin Küresel Etkileri

Dünya nüfusunun artması, tüketim kalıplarının değişmesi, yaşam standartlarının gelişmesi ve sulu tarım faaliyetleri suya olan talebin artmasına neden oluyor. Aslında Dünya’nın yıllık bazda ihtiyaç duyduğu su talebini karşılamak mümkün. Fakat suyun varlığının zamana ve mekâna göre farklılık göstermesi Dünya’nın çeşitli bölgelerinde bazı dönemlerde su kıtlığı yaşanmasına sebep oluyor ve bu kıtlığın boyutu hiç de küçük değil.

İnsanların varlığını sürdürebilmesi için gerekli olan ve her şeyden önce temel bir insan hakkı olan tatlı suya ulaşmak zorlaşıyor çünkü Dünya’daki tatlı su kaynakları tükeniyor. Bank of America Global Research’ün 2023 raporu Dünya’daki tatlı su kaynaklarının mevcut tüketim hızıyla 2040 yılına kadar tükenebileceğini belirtiyor.

Su kıtlığına dair UNICEF tarafından açıklanan bazı önemli veriler şu şekilde:

• Dünya nüfusunun üçte ikisi, yani yaklaşık 4 milyar insan yılın belirli dönemlerinde ciddi su kıtlığı yaşıyor.

• Su arzının yetersiz olduğu ülkelerde yaşayan insanların sayısı yaklaşık olarak 2 milyar.

• 2025 yılında dünya nüfusunun yaklaşık olarak yarısı suya erişimi kısıtlı olan bölgelerde yaşayabilir.

• 2030 yılına gelindiğinde yaklaşık 700 milyon insan suya erişimin sınırlı olması nedeniyle göç etmek zorunda kalabilir.

• 2040 yılında çocuk nüfusunun yaklaşık %25’i su kaynaklarına erişimin zor olduğu bölgelerde yaşıyor olabilir.

Su tüketiminin kurumsal ve bireysel ölçekte kontrol altına alınabilmesi, gelecek nesiller için temiz su kaynakları bırakmaya yardımcı olabilir. Su koruma teknolojileri, uluslararası anlaşmalar ve hükümet politikaları su tüketiminin kontrol altına alınması için teşvik edici olmalıdır.

Su Ayak İzini Azaltmak İçin Neler Yapılabilir?

Bireysel tüketicilerin günlük yaşamlarında geliştirebileceği bir dizi alışkanlık bireysel su ayak izinin azalmasına yardımcı olabilir. Bu alışkanlıklardan bazıları şunlardır:

Bireysel Su Ayak İzi Nasıl Azaltılır?

• Duş alırken kullanılan su miktarını azaltmak için duş süreleri kısaltılabilir. Elleri ve yüzü sabunlarken, dişleri fırçalarken ya da tıraş olurken musluk kapatılabilir. Ayrıca su akışını düzenleyebilen çevre dostu musluklar ve duş başlıkları kullanılabilir. Geleneksel musluklar dakikada yaklaşık 19 litre su akışı sağlarken düşük basınçlı musluklar dakikada 5 litre su akışı sağlar.

• Yiyeceklerin yetiştirilmesi, işlenmesi ve taşınması için gereken su miktarı son derece yüksektir. Bu yüzden yerel üreticilerden alışveriş yapmak lojistik süreçler için harcanan su miktarını azaltabilir.

• Yeni ürünler almak yerine ürünlerin kullanım ömrü uzatılabilir. Geri dönüştürülmüş ürünler kullanılabilir ya da eski ürünler dönüştürülerek satın alınması gereken ürünlerin yerini doldurulabilir.

• Bahçe sularken veya araba yıkarken hortum yerine kova kullanılabilir.

• Et tüketimi sınırlandırılarak sebze ve tahıl odaklı bir beslenme alışkanlığı geliştirebilir.

• Şeker üretiminde yüksek miktarda su kullanıldığı için şeker tüketimi azaltılarak bireysel su ayak izi azaltılabilir.

Kurumsal Su Ayak İzi Nasıl Azaltılır?

• Çevresel kalite sistemleri geliştirilebilir.

• Geri dönüşüm, yeniden kullanım ve döngüsel ekonomi ilkeleri benimsenebilir.

• Kâğıt kullanımı sınırlandırılarak dijital çözümlerden destek alınabilir.

• Su ayak izini azaltmayı taahhüt eden tedarikçilerle çalışılabilir.

• Tüm şirket çalışanlarının katılımıyla eğitim seminerleri düzenlenebilir ve farkındalık kampanyaları yürütülebilir.

• Yağmur suyu toplama merkezleri ve su arıtma tesisleri kurulabilir.

• Akıllı izleme yöntemleri gibi yenilikçi teknolojilerle su tüketimi kontrol altına alınabilir.

Sürdürülebilir Hedefleri Belirlerken Yardımcınız: QuickCarbon!

Su ayak izi, bireylerin ve kurumların sürdürülebilir bir geleceğe katkıda bulunmak için dikkate alması gereken çevresel bir göstergedir. Bu gösterge sayesinde insan faaliyetlerinin yarattığı etkinin belirlenmesi için objektif veriler elde edilebilir. Su ayak izi bu açıdan karbon ayak iziyle de benzerlik gösterir. Kurumların hem su ayak izini hem karbon ayak izini hesaplaması sorunun merkezine odaklanarak buna yönelik adımlar atmasını kolaylaştırabilir. QuickCarbon özellikle karbon ayak izini hesaplamak isteyen şirketler için profesyonel bir çözüm sunar.

Kullanıcı dostu QuickCarbon yazılımımız ISO 14064-1:2018 Standardı’na ve GHG Protokolü’ne göre hesaplama yapmanızı mümkün kılar. Elde edilen sonuçlar raporlanır ve bu raporlar hem Word hem Excel formatında, farklı dil seçenekleriyle indirilebilir. Siz de yazılımımız hakkında kapsamlı bilgi almak ve demo talebi oluşturmak isterseniz bizimle iletişime geçebilirsiniz.