Yeşil Mutabakat Nedir?

Sürdürülebilir bir gelecek için atılan güçlü adımlar arasında yer alan Yeşil Mutabakat, iklim değişikliğine ve çevresel bozulmaya karşı etkili stratejileri içerir. Kaynakların verimli kullanıldığı, rekabetçi ve modern bir ekonomik yapıyı öngören yeşil mutabakat, ekonomik ve sosyal boyutlarıyla da kapsamlı bir dönüşüm planıdır. Gelin, temel bileşenlerinden uygulama zorluklarına kadar yeşil mutabakatla ilgili merak edilenlere birlikte bakalım.

Yeşil Mutabakat Nedir?

2019 yılında Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen tarafından ortaya atılan Yeşil Mutabakat, AB’deki sera gazı emisyonlarının 2050 yılına kadar sıfırlanmasını hedefler. İklim değişikliğini ortadan kaldırma hedefi doğrultusunda şekillenen Yeşil Mutabakat, sürdürülebilir kalkınmayı destekleyen kapsamlı politikaların ve uygulamaların hayata geçirilmesini hedefler.

Yeşil Mutabakat ifadesi, ABD ekonomisini 1929’daki Büyük Buhran’dan çıkarmak amacıyla 1933-1939 yılları arasında ABD Başkanı Franklin Delano Roosevelt tarafından uygulanan ve kamu hizmetleriyle birlikte ekonomik ve sosyal reformları içeren New Deal programına bir gönderme yapar. Ancak, Büyük Buhran mevcut bir krize işaret ederken, Yeşil Mutabakat henüz tam anlamıyla gerçekleşmemiş bir krizi, yani küresel ısınmayı, ve bu krizin önlenmesi için atılması gereken adımları merkeze alır. İnsan faaliyetlerinin bir sonucu olan küresel ısınma, gelecekteki nesillerin refahını ciddi biçimde tehdit etmektedir.

Söz konusu planın başarıyla uygulanabilmesi için tüm sektörlerin aktif katılımı hayati önem taşır. Küresel ısınmayla etkin bir şekilde mücadele edebilmek adına, ilgili politikaların bütüncül bir perspektifle ele alınması ve kapsayıcı bir yaklaşım benimsenmesi gerekmektedir. Planın odaklanması gereken temel boyutlar arasında iklim, çevre, enerji, ulaşım, endüstri, tarım ve sürdürülebilir finans yer alır. Bu uygulamaların tasarım ve hayata geçirilme süreçlerinde, söz konusu boyutlar arasındaki güçlü ve dinamik bağlantılar mutlaka dikkate alınmalıdır.

AB Yeşil Mutabakatının Bileşenleri

Küresel ısınmayla mücadelede avantaj sağlayacak ve iklim nötrlüğünü mümkün kılacak girişimlerden olan Yeşil Mutabakat, yeni pazarlar yaratılmasından yeni teknolojiler geliştirilmesine kadar pek çok fırsat yaratabilir. Yeşil Mutabakat’ın temel bileşenleriyse şunlardır:

Düşük Maliyetli, Temiz ve Güvenli Enerji

İklim değişikliğiyle mücadelede hedeflenen değişikliklerin gerçekleştirilebilmesi için mevcut enerji modeliyle ilgili düzenlemeler yapılması bir gerekliliktir. Yeşil Mutabakat enerji konusunda şu noktalara odaklanır:

• Açık deniz rüzgâr enerjisi gibi yenilenebilir ve sürdürülebilir enerji kaynakları kullanılmalıdır.
• Kömür gibi fosil yakıtların enerji üretiminde kullanımı sınırlandırılmalı, uzun vadede tamamen durdurulmalıdır.
• Yenilenebilir gazlar olan hidrojen ve biyogazlar daha fazla tercih edilmelidir.
• Enerji verimliliği sağlamak için yapılan çalışmalar önceliklendirilmelidir.
• Çelik ve çimento üretimi kaynaklı karbon emisyonlarının azaltılması adına karbon yakalama, depolama ve yeniden kullanma gibi işlemlere olanak sağlayan akıllı altyapılar geliştirilmelidir.

Döngüsel Ekonomi

Doğrusal ekonomiye bir alternatif olarak geliştirilen döngüsel ekonomi modeli, ürünlerin ömrünün uzatılması ve böylece kaynakların verimli kullanılması etrafında şekillenir. Döngüsel ekonomi modelinde ömrünü tamamlayan ürünler atılmaz ve geri dönüştürülerek yeniden kullanılır. Geri dönüşüm uygulamaları sayesinde atık miktarı azaldığından çevre kirliliğinin önüne geçilebilir. Üretim sürecinde değişiklikler meydana gelmesi ve geri dönüşümün artması yeni uzmanlıklar ve iş sahaları yaratabilir. Farklı sektörler arasında iş birlikleri kurulabilir ve çeşitli sektörlerin kaynaklara ulaşması kolaylaşabilir.

Enerji Verimliliği, Sürdürülebilir Yapılar ve İstihdam Olanakları

Avrupa Birliği ülkelerindeki binaların çoğu eskidir ve sürdürülebilir yapılara dönüştürülmeleri için yenilenmeleri gerekir. Binaları enerji verimliliğine uygun hâle getirmek ve inşaat sektöründe döngüsel ekonomi politikalarını uygulamak için hem kamu binalarının hem de özel binaların yenilenmesi planı hayata geçirilmiştir. Bu durum pek çok birey için yeni iş fırsatları ve istihdam olanakları yaratabilir.

Sürdürülebilir Ulaşım

Yeşil Mutabakat, karbon emisyonlarının yüksek seviyelerde olduğu ulaşım sektörü için de çeşitli öneriler sunar. Ulaşım araçlarının daha sürdürülebilir hale gelmesi adına, çevre dostu ve yenilikçi alternatiflerin benimsenmesi gerekmektedir. Bu kapsamda, çok modlu taşımacılık sistemlerinin teşvik edilmesi ve elektrikli araçlara geçişin hızlandırılması gibi uygulamalar öne çıkmaktadır. Bu adımlar, hem emisyonların azaltılmasına hem de enerji verimliliğinin artırılmasına önemli katkılar sağlayacaktır.

Ekosistemi ve Biyoçeşitliliği Koruma

Yeşil mutabakat, ekosistemin ve bu sistem içerisinde yer alan biyoçeşitliliğin korunması için son derece önemlidir. Ekosistemlerin korunmasını sağlamak için doğal alanların zarar görmesini engelleyecek çalışmaların yürütülmesi gerekir. Ayrıca orman yangınları ve benzeri nedenlerle zarar gören doğal alanların tekrar yeşillendirilmesi ve hasar gören ekosistemlerin onarılması Yeşil Mutabakat’ın önerdiği uygulamalar arasında yer alır.

Sağlıklı Bir Çevre İçin Kirliliğin Azaltılması

Çevre kirliliğini azaltmayı hedefleyen sıfır kirlilik girişimleri, Yeşil Mutabakat’ın temel bileşenlerinden biridir. Bu girişimler, doğal kaynakların korunmasını ve çevresel etkilerin en aza indirilmesini amaçlayan çeşitli politikaları içerir. Bu kapsamda, özellikle tarım ve gıda üretim süreçlerinde çevre üzerindeki olumsuz etkileri azaltmayı hedefleyen ‘tarladan sofraya’ yaklaşımı öne çıkmaktadır. Bu yaklaşım, sürdürülebilir tarım uygulamalarını teşvik ederek hem ekosistemin korunmasına hem de halk sağlığının iyileştirilmesine katkı sağlamayı amaçlar.

Avrupa Kardiyoloji Derneği’nin verilerine göre Avrupa’da her yıl hava kirliliği nedeniyle neredeyse 800.000 bireyin erken ölüyor olması, hava kirliliğini önlemek için hızlı adımlar atılması gerektiğini ifade eden göstergelerden biridir. Bu sorunun önüne geçebilmek için hava kalitesi mevzuatlarının, Dünya Sağlık Örgütü tarafından belirlenen emisyon sınırlarına uygun şekilde yeniden düzenlenmesi büyük önem taşır. Bunun yanı sıra, doğal alanların korunmasını sağlamak amacıyla kimyasal maddelerin kullanımının azaltılması ve atık yönetiminin uluslararası standartlara uygun bir şekilde gerçekleştirilmesi gerekmektedir.

Yeşil Mutabakatın Önündeki Zorluklar

Sürdürülebilir bir gelecek için kapsamlı uygulamaların yürürlüğe sokulmasını gerektiren Yeşil Mutabakat, birtakım zorlukları da beraberinde getirir. Programın verimli bir şekilde uygulanmasının önündeki zorluklardan bazıları şunlardır:

Enerji Geçişinde Dışa Bağımlılık

AB ülkelerinde gaz ve petrol gibi karbon emisyonu yüksek fosil yakıtlara olan bağımlılığın tamamen sona erdirilmesi kısa vadede zorlu bir hedef olarak değerlendirilmektedir. Bunun temel nedeni, toplam enerji ihtiyacının yalnızca yenilenebilir kaynaklarla karşılanmasının mevcut koşullarda mümkün görünmemesidir. Yeşil enerjiye geçiş sürecinde, özellikle pil üretimi için kritik öneme sahip kobalt ve lityum gibi hammaddelerin AB dışındaki ülkelerden tedarik edilmesi gerekliliği, ülkelerin yeni bir dışa bağımlılık riskiyle karşı karşıya kalmasına yol açabilir. Bu durum, hazırlanan yeşil enerji senaryolarında da vurgulanmakta ve eski bağımlılıkların yanına yenilerinin eklenebileceği ifade edilmektedir.

Kritik Ham Maddeler

Kritik hammaddeler, karbon emisyonları düşük bir sektör oluşturmak için hayati bir öneme sahiptir. ‘Kritik hammadde’ statüsü, hem ekonomik açıdan stratejik değer taşıyan hem de üreticilerinin veya ulaşım yollarının güvenilmezliği nedeniyle tedariği riskli olan hammaddelere verilmektedir. Avrupa Birliği, kritik hammaddelerle ilgili listelerini her üç yılda bir güncellemektedir. Bu listelerden elde edilen veriler, AB’nin birçok kritik hammadde için yabancı tedarikçilere büyük ölçüde bağımlı olduğunu ortaya koymaktadır. Bu durum, AB ülkelerinin dışa bağımlılığının farklı bir boyutunu gözler önüne sermektedir.

Avrupa Birliği, Yeşil Mutabakat gereğince kritik hammaddelerin üretiminden dağıtımına kadar olan süreci düzenleyen bir Kritik Ham Maddeler Yasası’na sahiptir. Kritik Ham Maddeler Yasası’na göre bu maddelerin çıkarılması, işlenmesi ve geri dönüşümü için belirli kriterler bulunur. Yerel ham maddelerin arttırılmasıysa madencilik faaliyetleriyle ilgili yasaların gevşetilmesini gerektirir. Çünkü bu yasalar söz konusu madencilik çalışmalarının çevreye yönelik olumsuz etkisi nedeniyle kısıtlamalar getirir.

Ekonomik ve Çevresel İkilemler

Yeşil Mutabakat’ın iş çevrelerinde ekonomik ve çevresel etkileriyle ilgili karmaşık tepkiler bulunmaktadır. Yeşil Mutabakat Sanayi Planı ve önerilen bazı yasalar, belirli sektörler tarafından olumsuz karşılanmaktadır. Bu paydaşlar, yerel içeriklerin yüksek maliyetlerinden ve bunun rekabet gücü üzerindeki olumsuz etkilerinden şikayetçidir. Örneğin, güneş panellerinin AB ülkelerinde üretilmesinin maliyeti, bu üretimin Çin’de yapılması durumunda ortaya çıkacak maliyetin üç katıdır.

Çevresel etkiler özellikle kritik ham maddelerin madenciliğinde görülmektedir. AB ülkelerinde bulunan kritik ham madde rezervlerinin önemli bir kısmı, koruma bölgeleri içinde veya bu bölgelere yakın alanlarda yer almaktadır. Bu bölgelerde gerçekleştirilecek madencilik faaliyetleri, ciddi çevre kirliliğine ve biyoçeşitlilik kaybına yol açacağından, Yeşil Mutabakat ilkelerinin uygulanması zorlayıcı olabilir.

Yeşil Mutabakat Sanayi Planı

Avrupa Birliği kapsamında geliştirilen Yeşil Mutabakat Sanayi Planı, 1 Şubat 2023 tarihinde yayımlandı. Bu planın amacı, küresel ısınmayla mücadele sürecinde uygulamaya konulan tedbirlerin, AB ülkelerinin sanayideki rekabet gücüne ve üretim kapasitesine zarar vermesini engellemektir. Karbonsuz üretim ve tedarik süreçlerini destekleyen plan, Avrupa Birliği’nin milyarlarca avroluk sübvansiyon gücünden faydalanmaktadır.

Yeşil Mutabakat Sanayi planı, dört temele dayanır. Bu temeller şunlardır:

• Öngörülebilir ve Basitleştirilmiş İdari Çerçeve: Net-Sıfır Sanayi Yasası ile sıfır karbon hedeflerine ulaşmada önemli olan rüzgâr enerjisi, güneş enerjisi gibi sektörler için uygun koşullar oluşturmak ve 2030 yılına kadar sanayi kapasitesine yönelik hedefler belirleyerek bağımlılık risklerini yönetmek. Ayrıca, Kritik Ham Madde Yasası ile nadir toprak elementlerine erişimi sağlayarak anahtar teknoloji üretimini desteklemek ve kaynak bulma konusunda iş birlikleri kurmak.
• Finansmana Ulaşımın Kolaylaştırılması: Avrupa Egemenlik Fonu ile ortak bir AB finansman fonu oluşturarak her üye ülkenin temiz teknolojiye geçişinin adil şartlarda yönetilmesini sağlamak.
• Becerilerin Geliştirilmesi: Yeşil teknolojiye geçiş sürecinde ortaya çıkacak iş gücü ihtiyacını karşılamak ve istihdam yaratmak amacıyla eğitim planları oluşturmak.
• Dayanıklı Tedarik Zincirleri Açık Ticaret: Sıfır karbon hedeflerine ulaşmak için adil bir ticaret anlayışı benimsemek, ticaret ağlarını genişletmek, maliyetleri düşürmek ve AB pazarını yabancı yatırımcıların yaratabileceği rekabetten korumak.

Yeşil Mutabakat Sanayi Planı’nın tek amacı karbonsuzlaşmayı sağlamak ve bu süreçte gerekli inovasyonları gerçekleştirmek değildir. Ayrıca, planın bazı sınırlayıcı faktörleri de bulunmaktadır. Örneğin, yalnızca enerji güvenliği ve kritik ham maddelere odaklanması, planın kapsayıcı olmaktan çıkmasına neden olabilir. Buna ek olarak, karbonsuzlaşma uygulamaları hem maliyetlidir hem de teknik zorluklar içermektedir. Bu da söz konusu sanayi planının uygulanmasını zorlaştırabilir.

QuickCarbon’un Yenilikçi Çözümleriyle Şirketinizin Karbon Ayak İzini Azaltın

QuickCarbon, bir şirketin karbon ayak izini ISO 14064-1: 2018 Standardı ve GHG Protokolü’ne göre hesaplar ve detaylı olarak raporlar. İşletmelerin emisyonlarını azaltmaya yönelik stratejiler geliştirmelerine olanak tanıyan kullanıcı dostu QuickCarbon yazılımımız, web tabanlı erişim ve filtreleme özellikleriyle de son derece etkin bir kullanım sunar. Şeffaf fiyatlandırma politikalarıyla büyük/küçük tüm işletmelere etkili çözümler sunan QuickCarbon yazılımına sahip olmak bizimle iletişime geçebilir, sürdürülebilirlik hedeflerinize bir adım daha yaklaşabilirsiniz.